Violina

 

 

Slika

Violina je gudački instrument sa četiri žice, i od svih gudačkih instrumenata proizvodi najviše tonove i najmanjih je dimenzija. Sastoji se od trupa (kutije za rezonancije) dugačkog oko 35cm pljosnatog i izvijenog oblika sa ispupčenim dnom. Trup je prekriven tankim pokrovcem od smrekovine, dok se dno i obod izrađuju od javora. Na pokrovcu (glasnjači) simetrično su urezana dva kosa otvora u obliku slova f, radi širenja zvučnih talasa iz rezonantne kutije. Na gornjem dijelu trupa ugrađen je vrat dužine oko 15cm, koji se završava sa glavom, u koju su usađene 4 čivije za zatezanje žica. Ranije su se koristile žice od sušenih crijeva, dok su danas u upotrebi čelične žice. Ton na violini proizvodi se prevlačenjem gudala preko žica. Gudalo se razvilo iz “luka” i napravljeno je od oko 75cm dugog štapića, od elastičnog tvrdog drveta, u koji je utaknut snop konjske strune koji se posebnom žabicom zateže. Da bi trenje o žice bilo što veće, strune se premazuju posebnom vrstom smole (kalafonijumom). [1] Riječ violina dolazi od latinske riječi vitula što označava žičani instrument.

 

Violina je nastala u sjevernoj Italiji u ranom 16. vijeku. Prvi graditelji violina vjerovatno su spojili elemente tri tada raširena instrumenta: rebek koji je bio u upotrebi od 10. vijeka (nastao od arapskog muzičkog instrumenta zvanog rabab), renesansne gusle i lira da braccio. Jedan od najranijih detaljnih opisa tog muzičkog instrumenta, uključujući i njegovo ugađanje je Jambe de Ferov Epitome musical, objavljen u Lyonu 1556. godine. Do tada se violina već bila počela širiti Evropom. Najstariju dokumentiranu violinu sa četiri žice nalik današnjoj, izgradio je 1555. godine Andrea Amati. Druge violine koje se spominju ranije imale su samo tri žice. Postala je omiljeni muzički instrument među uličnim sviračima i plemstvom, što pokazuje i činjenica da je francuski kralj Karlo IX 1560. godine od Amatija naručio 24 violine. Iz toga kompleta je i najstarija očuvana violina poznata kao “Karlo IX”, proizvedena u Cremoni oko 1560. godine. Violina “Mesija” ili “Le Messie” (poznata i kao “Salabue” koju je proizveo Antonio Stradivari 1716. godine. Nikada nije korištena i još uvijek je u očuvanom stanju. Danas se nalazi u muzeju Ashmolean u Oxfordu.

Harmonika

 

 

Slika

Harmonika je polifoni i aerofonski muzički instrument sa klavijaturom ili dugmadima. Muzičar na harmonici (harmonikaš) rukama širi i skuplja mjeh čija zračna struja prolazi kroz ventile. Ove ventile kontrolišu harmonikaševi prsti pritiskom na tipke.

Harmonika je izumljena 1822. ili 1829., a izum se pripisuje Franzu Friedrichu Buschmannu (godina proizvodnje je još sporna). Najmasovnije se upotrebljava u zabavnoj i narodnoj muzici, ali se u drugoj polovici 20. stoljeća počela pojavljivati i u klasičnoj muzici kao instrument novih zvukovnih boja i mogućnosti. Upravo zbog upotrebe harmonike u najrazličitijim muzičkim  stilovima, postoji velik broj različitih tipova instrumenta. Veličina i zvukotvorna različitost harmonike ovisi o broju tipaka na klavijaturi, boji pojedinih registara i broju basova, a jedina razlika je što dijatonska harmonika nema registre. Za harmoniku postoji danas poprilično opsežna muzička literatura obogaćena i mnogobrojnim obradama popularnih djela poznatih kompozitora, kao i kompozicije pisane originalno za taj instrument. Njezin ton nastaje upuhivanjem zraka iz mijeha u kućište (kabinu) s metalnim jezičcima. Sastoji se od dva dijela povezana mijehom.

Osim u tradicionalnoj, narodnoj muzici, harmonika je prisutna i kao instrument i u zabavnoj i u klasičnoj muzici. U upotrebi su dvije vrste harmonika: s klavijaturom i s dugmetima. Veličina i zvukotvorna različitost harmonike zavisi od broja tipki na klavijaturi, broju registara i broju basova. Za harmoniku postoji danas poprilično opsežna stručna literatura, čijem obogaćenju doprinose i brojne obrade poznatih kompozicija velikih kompozitora.

U većini slučajeva je jedan od vodećih instrumenata u orkestrima koji izvode sevdalinke.

Gitara

 

 

Slika

Gitara je žičani instrument s tipično 6 žica. Zvuk se proizvodi okidanjem žica desnom rukom dok se lijevom vrši pritisak na žice na vratu gitare čime se dobijaju različiti tonovi. Vrste gitara su:

  • Klasična gitara (6 žica) – isto poznata kao Španska gitara. Prve tri žice su od najlona, dok tri zadnje su od metala (bronza, čelik itd). Vibriranje gitare se pojačava u rezonantnom šupljem tijelu gitare. Popularna za klasičnu, narodnu i flamenco muziku.
  • Akustična gitara(6 ili 12 žica) – isto kao klasična. Svih 6 žica su od metala. Popularna za blues, narodnu i rock muziku.
  • Polu-akustična gitara(obično 6 žica) – nešto između akustične i električne gitare. Tijelo je šuplje i posjeduje elektromagnete. Proizvodi karakterističan topli, mehki zvuk. Popularna za jazz, fusion i rock muziku.
  • Električna gitara(6,7,8,12 žica) – zvuk se pojačava električnim putem pomoću elektromagneta (pickupa), tako da električna gitara za razliku od akustične ima tijelo načinjeno od punog drva. Elektroakustična gitara je zapravo akustična gitare sa šupljim tijelom i pridodanim piezoelektričnim elementom (češće) ili mikrofonom (rjeđe) koji služi za stvaranje elekričnog signala. Razvila se u 20. vijeku i postajala sve popularnija kroz blues, rock i metal muziku.
  • Električna bas-gitara(4, 5, 6, 8 ili više žica) – niži raspon frekvencija od električne gitare, u bendu uz bubnjeve stvara ritamsku strukturu muzike, iako se ponekad koristi kao i solo instrument. Iako ovaj instrument pripada familiji gitare, muzičari ga često ne svrstavaju kao gitaru, nego kao nezavisan instrument. Ujedno se i većinom jednostavno zove električni bas.

Gitaru u Evropu donose Arapi za vrijeme njihovih osvajanja od 8. do 13. vijeka, odnosno nakon 10. vijeka kada se u Španiji prvi put javlja ime gitara. U muzici prva osoba koja je donijela lutnju (Al-U'd) instrument sličan gitari u Evropu smatra se Abul-Hasan Ibn Nafi, poznatiji kao Ziryab koji je bio student Ishaqa al-Mawsilija uglednog muzičara na dvoru abasidskih kalifa Harun er-Rašida i Ma'muna u današnjem Bagdadu. Zyryab je 822. na poziv kalife Abd-Al-Rahmana II iz Bagdada došao u Cordobu prijestolnicu novoosvojene Al-Andalus (Španije). Sa sobom je donio muzičko majstorstvo i dobro poznavanje muzike. Tamo je postao veoma poznat i otvorio je muzičku školu. Živio je u Cordobi do kraja svog života mijenjajući muzičku historiju Andaluzije (Španije) i Evrope zauvijek.

Čivija je mehanizam koji se montira na glavu gitare. Čivija ima isto koliko i žica i uglavnom su od metala, neki primjerci imaju ukrasnu plastiku ili neki drugi materijal na mjestu gdje se hvata prstima. Prave se ili pojedinačno ili po tri na jednom postolju a u zavisnosti od modela mogu biti lijeve i desne. Pored svima poznate namjene, da preciznim štelovanjem naštimaju žicu, imaju još jednu manje poznatu ali ništa manje važnu funkciju a to je da istoj toj žici nedaju lako da se raštimuje.

Glava je prvo dio vrata a tek poslije dio gitare. Njome se vrat završava. Glavna i jedina uloga joj je da nosi čivije. Proizvođači ih nerijetko koriste za samoreklamiranje ispisujući po njima ime firme, modela…

Gornja kobilica je jedan od najmanjih dijelova na gitari. Zove se gornja jer je vizuelno sa gornje strane. Ona predstavlja gornju granicu između dva dijela žice, onog koji ne treperi i onog koji treperi dok se svira. Uglavnom se prave od plastike iako mogu da budu i od plemeniti hmaterijala, naprimjer slonove kosti. Veoma je bitno kakvi su i kako su postavljeni prorezi kroz koje prolaze žice. Pored toga što žice treba da budu podjednako udaljene jedna od druge bitno je i koliko će biti udaljene od vrata gitare.

Vrat kao jedan od važnijih i osjetljivijih dijelova često je miljenik vlasnika gitara. Na njega stalno djeluje sila kojom žice teže da se vrate u nenapeto stanje a dodatno naprezanje nastaje tokom sviranja. U odbrani od naprezanja vrata pomaže čelična šipka koja prolazi kroz njegov centar. Vrat se kod akustičnih gitara skoro po pravilu lijepi za rezonantnu kutiju koja je ujedno i tijelo gitare.

Prag odnosno pragovi su specijalno profilisani metalni komadi koji se utiskuju u tanke kanale na površini drveta sa gornje strane vrata gitare. Najčešće se prave od čelika ili mesinga. Brzo se habaju pošto su pri sviranju izloženi velikom trenju kontaktom sa žicama koje su takođe od metala. Aktivniji gitaristi ih mijenjaju svakih par godina

Otvor na rezonantnoj kutiji ima namjenu prolaza zvukova iz same kutije. Rezonantna kutija sem primanja vibracija fizičkim putem, preko vrata s jedne i donje kobilice s druge strane, hvata zvuke sa žica i kroz otvor. Kutija kroz isti taj otvor, svojom akustikom i sposobnošću pojačavanja, kao kroz bass refleks izbacuje tonove napolje znatno glasnije nego što bi se žica inače čula.

Žice na gitari se prave od čelika ili plastike.Ima ih ravnih i motanih.

Donja kobilica se može opisati kao i gornja kobilica s tim što ima još po neki dio,osobinu i ulogu. Pored plastičnog dijela preko koga se žice prelamaju (kao na gornjoj kobilici) postoji i drveni komad koji ustvari nosi taj plastični dio, a pored toga služi za zakačinjanje početka žice. Ljepši modeli za kačenje žica koriste klinove. Za donju kobilicu na akustičnoj gitari (gdje ne postoji mogućnost nekih podešavanja) veoma je važno gdje se postavi. Radi se o dijelovima milimetra,ako se to ne uradi kako treba naizgled sve je u redu, ali gitara nikako ne može tačno da se naštimuje.

Rezonantna kutija na akustičnim gitarama igra uloge tijela gitare, ali zvučnost je njen glavni zadatak. Izrađuje se od drvenih ploča nalik debelom furniru i posebno profilisanih letvica koje služe za ojačanje. Sve se to lijepi, a zbog svoje konstrukcije veoma su osjetljive i kao takve ih treba čuvati. Neki modeli akustičnih gitara umjesto drvenog imaju plastični donji dio rezonantne kutije. Ova karakteristika uglavnom se javlja na kvalitetnijim gitarama.

Klarinet

 

 

Slika

Klarinet je drveni puhački instrument sa jednostrukim jezičkom od trske. Napravljen je u obliku cilindrične cijevi koja se sastavlja od više dijelova. Početni dio mu je usnik, kljunastog oblika, koji je sa jedne strane zaobljen a sa druge ravan. Na ravnu stranu preko ulaznog otvora cijevi naliježe jezičak, učvršćen na donjem kraju obručem sa šarafom. Cijev ima četiri dijela, koji se uvlače jedan u drugi, a završni je ljevkast (korpus) i po rubu optočen metalnim prstenom. Na cijevi se nalazi veliki broj rupica, od kojih se jedan dio pokriva jagodicama prstiju, a ostali poklopcima (klapnama) koje se pokreću složenim sistemom poluga. Mehanizam savremenog klarineta je vrlo usavršen, kao i izvođačka tehnika, tako da on spada među najvirtuoznije instrumente po lahkoći s kojom se mogu izvoditi i krajnje brzi i složeni tonski pokreti. Raspon izvodljivih tonova mu je najveći od svih duhačkih instrumenata, a sam ton je bogat i izražajan, pogodan za različite vrste muzike. Posebna odlika klarineta je širok raspon tonova i glasnoće – od skoro jedva čujnog zvuka do vrlo prodornog, naročito kod visokih tonova. Najdublji registar, šalmajski, veoma je prepoznatljiv po tamnoj i dramatičnoj zvučnosti. S obzirom na sve ovo, klarinet je među duhačkim instrumentima najsvestraniji, pa mu se i u orkestru često dodjeljuju istaknute uloge. Solistička literatura je dosta bogata. Koristi se u kamernim orkestrima, a vodeći je melodijski instrument u duhačkim orkestrima. Posebno značajnu ulogu ima u džez muzici.

Klarinet se gradi u tri osnovna registarska oblika: B Klarinet (Clarinetto in Sib) koji zvuči veliku sekundu niže od zapisanog, A Klarinet (Clarinetto in A) koji zvuči malu tercu niže od zapisanog, i rjeđe korišteni C Klarinet (Clarinetto in Do) koji zvuči kako je zapisano. To je transponujući muzički instrument, a notira se u “G” ključu.

Najdalje porijeklo klarineta seže do instrumenata s trščanim jezičkom – u staroj Grčkoj (aulos), pa i ranije, u Egiptu i drugdje. Savremeni klarinet se razvio krajem 17. vijeka, usavršavanjem jedne vrste šalmaja. Već u 18. vijeku je (npr. kod Mozarta) bogato korišten, a ušao je u klasičan orkestralni sastav. Tehnički je usavršen tokom 19. vijeka, kada su ga rado koristili kompozitori iz vremena romantizma.

Klavir

 

 

Slika
 

Klavir je instrument sa tipkama koji proizvodi ton udarom batića, koji je povezan sa tipkom, u žicu. Opseg mu je od subkontra A (2A) do c5. Literatura se piše u dva linijska sistema, gornji svira desna ruka i piše se uglavnom u violinskom ključu, donji linijski sistem svira lijeva ruka i piše se većinom u bas ključu. Izvođač na klaviru se zove pijanist. Zbog svojih velikih tehničkih i muzičkih mogućnosti je jedan od instrumenata sa vrlo bogatom muzičkom literaturom.

 

Klavir se razvio iz čembala, klavikorda i drugih srodnih instrumenata sa tipkama. Opće prihvaćeno mišljenje je da je klavir izumio Bartolomeo Cristofori oko 1720. godine, tako što je upotrijebio mehanizam sa batićima koji udaraju o žicu, umjesto dotada korštenih mehanizama u instrumentima sa tipkama. Na taj način je postigao da jačina tona ovisi o jačini udara prsta na tipku. Zato su se ti prvi klaviri nazivali piano e forte ( ital. tiho i glasno). Piano e forte je prvi počeo graditi Gottfried Silbermann njemački graditelj instrumenata sa tipkama. Njegovi učenici su te klavire nastavili proizvoditi i usavršaviti u Engleskoj i Beču, te su mehanizmi nastali tamo dobili svoja imena po tim pojmovima. Građenje klavira sa bečkom mehanikom je bilo najmasovnije na prelazu iz 19. u 20. vijek, ali tokom prošlog vijeka potisnula je engleska mehanika, te se takvi grade i danas.

 

Vanjski dio klavira čini drveni sanduk ili rezonator koji ima oblik polegnute harfe ili krila. Na njemu je poklopac koji se može otvoriti. Sanduk je postavljen na tri noge, a između prednje dvije se nalazi pedaliter. Klavijatura je smještena na prednjem, najširem dijelu sanduka. Na dnu se nalazi drveni rezonator sa poprečnim rebrima koji građen od jelovine. Unutar sanduka se nalazi okvir koji od čelika ili lijevanog željeza. Na njemu su nategnute žice koje stvaraju vrlo veliku napetost, te je zato okvir od tako čvrstih materijala. Na žicama za najdublje tonove (od 2A do 1Fis) je dodatni namotaj bakrenih niti da bi se dobila bolja zvučnost. Po dvije žice ima svaki ton od 1G do Ais, a po tri sve ostale (H do c5). Žice su pričvršćene za metalne čivije, čijim se zatezanjem i otpuštanjem štima klavir.

 

Klavirska klavijatura ima 88 tipki – po jednu za svaki ton. Bijele tipke su prekrivene slojem slonovače, a danas je moguće i plastikom. Na njima se sviraju dijatonski tonovi. Na crnim tipkama se sviraju alterirani tonovi i građene su od ebanovine. Pritiskom prsta na tipku pokreće se mehanizam koji gurne batić koji je obložen filcom i udara o žicu te zazvuči ton. U istom trenu pada prigušivač na žicu ne dozvoljavajući joj da slobodno titra, a batić se spušta u prvobitini položaj.

 

Pedalama se proširuju zvukovne mogućnosti klavira. Najčešće se koristi desna pedala. Njena funkcija je da odiže prigušivače, pa žice mogu slobodno titrati. Tako se produžuje trajanje tonova, povezuju tonovi ili se postižu neki zvukovni efekti. Lijeva pedala (Una corda) se koristi za postizanje mehkog i baršunastog zvuka. Njenim pritiskanjem se klavijatura pomjera malo u desno zajedno sa cijelim mehanizmom, pa batić umjesto u tri udara u dvije žice, ili umjesto u dvije u jednu. Srednja pedala se rijetko koristi i klavir može biti bez nje. Njome se postiže prigušeni zvuk, a odiže i pojedine prigušivače te se može postići posebna boja zvuka.

 

Klavire su kroz historiju gradili brojni graditelji. Kako se klavir usavršavao tako su brojni graditelji nestajali a pojavljivali se novi. Ipak postoje neke fabrike klavira koje su se održale, a ovo su neke od svjetski poznatih: Steinway & Sohn, Bosendorfer, Forster, Petrof, Grotrian-Steinweg, Yamaha.


OSNOVNA MUZIČKA ŠKOLA

Slika

Naslov

Podnaslov

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur sint occaecat cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum.
0 0
© 2024 juposzivinice.skolatk.edu.ba. Napravljeno sa mojWeb 2.10.5 | LEFTOR